Postępowanie nakazowe uregulowane jest w art. 500 - 507 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.). Istotą postępowania nakazowego jest to, iż sąd może orzec o przedmiocie procesu nakazem karnym bez konieczności przeprowadzenia rozprawy, pod warunkiem, że zostały spełnione wskazane w ustawie przesłanki. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż pomimo zaistnienia przesłanek do wydania wyroku nakazowego sąd nie jest zobligowany do orzekania w tym trybie, i zależy to wyłącznie od jego oceny.
Przesłanki wydania wyroku nakazowego
Można wyróżnić pozytywne oraz negatywne przesłanki wydania wyroku nakazowego. Do pozytywnych przesłanek wydania wyroku nakazowego należy zaliczyć:
-
przestępstwo, którego sprawa dotyczy podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym;
-
przekonanie sądu, na podstawie zebranego w postępowaniu przygotowawczym materiału dowodowego, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne;
-
w sprawie istnieje możliwość orzeczenia kary ograniczenia wolności lub grzywny w wysokości do 100 stawek dziennych albo do 200 000 zł;
-
to, że okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości.
Zgodnie z art. 454a § 3 d k.p.k. (art. 500 § 3 k.p.k.) w postępowaniu nakazowym sąd orzeka na podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu przygotowawczym. Przy czym materiał dowodowy musi pozwalać na ocenę, że okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości (Wyrok SN - Izba Karna z dnia 17 kwietnia 2000 r., IV KKN 157/99).
Wydanie wyroku nakazowego jest niedopuszczalne (negatywne przesłanki wydania wyroku nakazowego):
-
w stosunku do osoby pozbawionej wolności w tej lub innej sprawie;
-
w sprawie z oskarżenia prywatnego;
-
jeżeli zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 79 § 1 k.p.k. (obrona obligatoryjna).
Należy zaznaczyć, że ograniczenie wydania wyroku nakazowego, co do spraw z oskarżenia prywatnego nie dotyczy sytuacji, gdy prokurator przejął ściganie na podstawie art. 60 k.p.k.
Przewidziana w art. 501 pkt 1 k.p.k. ujemna przesłanka rozpoznania sprawy w postępowaniu nakazowym jest uzasadniona szczególnym charakterem tego postępowania, a zwłaszcza ograniczonymi możliwościami osoby pozbawionej wolności do korzystania z prawa do obrony (Wyrok SN - Izba Karna z dnia 23 marca 2006 r.; III KK 357/2005).
Kary możliwe do orzeczenia wyrokiem nakazowym
Jak już wcześniej wspomniano wyrokiem nakazowym można orzec jedynie karę ograniczenia wolności lub grzywnę w wysokości do 100 stawek dziennych albo do 200 000 zł.
W katalogu kar możliwych do orzeczenia wyrokiem nakazowym nie mieści się kara pozbawienia wolności w jakiejkolwiek postaci (Wyrok SN - Izba Karna z dnia 23 marca 2006 r., II KK 3/2006).
Zgodnie z przepisem art. 502 § 2 k.p.k. obok kary określonej wskazanej wyżej można, w wypadkach przewidzianych w ustawie, orzec środek karny. Przy czym sąd może poprzestać na orzeczeniu środka karnego, jeżeli zachodzą warunki orzeczenia tylko tego środka.
Roszczenia pieniężne w postępowaniu nakazowym
Stosownie do art. 503 § 1 k.p.k. wydając wyrok nakazowy sąd zasądza w całości roszczenie zgłoszone w powództwie cywilnym lub odszkodowanie pieniężne na podstawie art. 415 § 5 k.p.k. Jeżeli materiał dowodowy zebrany w postępowaniu przygotowawczym nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa cywilnego, sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania.
Elementy wyroku nakazowego
Do elementów treściowych wyroku nakazowego należą:
-
oznaczenie sądu i sędziego, który go wydał;
-
data wydania wyroku;
-
imię i nazwisko oraz inne dane określające tożsamość oskarżonego;
-
dokładne określenie czynu przypisanego przez sąd oskarżonemu, ze wskazaniem zastosowanych przepisów ustawy karnej;
-
wymiar kary i inne niezbędne rozstrzygnięcia.
Wyrok nakazowy może nie zawierać uzasadnienia.
Tryb zaskarżenia wyroku nakazowego
Odpis wyroku nakazowego doręcza się oskarżycielowi, a oskarżonemu i jego obrońcy - wraz z odpisem aktu oskarżenia. W każdym wypadku odpis tego wyroku doręcza się prokuratorowi. Wraz z odpisem wyroku doręczyć należy pouczenie przytaczające przepisy o prawie, terminie i sposobie wniesienia sprzeciwu oraz skutkach jego niewniesienia.
Zgodnie z art. 506 § 1 k.p.k. oskarżonemu i oskarżycielowi przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu do sądu, który wydał wyrok nakazowy, w terminie zawitym 7 dni od doręczenia tego wyroku. W razie skutecznego wniesienia sprzeciwu wyrok nakazowy traci moc a sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych. Wyrok nakazowy, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub sprzeciw cofnięto, staje się prawomocny.
