Przedawnienie

Przedawnienie to instytucja służąca stabilizacji obrotu prawnego poprzez ograniczenie lub wyłączenie możliwości dochodzenia roszczeń w drodze sądowej po upływie określonego czasu. Poddanie roszczeń reżimowi przedawnienia stanowi rozwiązanie konfliktu pomiędzy interesami bezczynnego wierzyciela, który nie ma obowiązku niezwłocznego dochodzenia roszczenia, a interesem dłużnika, dla którego obowiązek zadośćuczynienia roszczeniu staje się zbyt uciążliwy po pewnym czasie, albo który nawet wykonał swoje zobowiązanie, lecz na skutek upływu czasu nie potrafi tego udowodnić.

Służy też interesom obrotu gospodarczego pozbawiając skutecznej ochrony wierzyciela, który wskutek upływu czasu nie potrafi już udowodnić swojej wierzytelności. Przedawnienie roszczeń realizuje jedną z głównych zasad prawa cywilnego, iż ochrony sądowej należy udzielać tylko tym uprawnieniom majątkowym, które są lub mogą być efektywnie wykonywane.

Zgodnie z treścią art. 117 Kodeksu Cywilnego z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.

Jednakże w zakresie przedawnienia prawa przewiduje szereg wyjątków i w konsekwencji roszczenia z działalności gospodarczej w większości przypadków ulegają przedawnieniu z upływem lat dwóch tj. :

WŁASNOŚĆ RZECZY 1 rok – przedawnienie roszczeń właściciela rzeczy przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy (art. 229 KC), 1 rok – przedawnienie roszczeń samoistnego posiadacza rzeczy przeciwko jej właścicielowi o nakłady poczynione na rzecz (art. 229 KC),

UŻYTKOWANIE WIECZYSTE 3 lata – przedawnienie roszczenia przeciwko wieczystemu użytkownikowi gruntu o naprawienie szkód wynikłych z niewłaściwego korzystania (art. 243 KC), 3 lata – przedawnienie roszczenia wieczystego użytkownika o wynagrodzenie za budynki i urządzenia wzniesione na gruncie (art. 243 KC),

UŻYTKOWANIE 1 rok – przedawnienie roszczenia właściciela przeciwko użytkownikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy albo o zwrot nakładów na rzecz (art. 263 KC), 1 rok – przedawnienie roszczenia użytkownika przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów poczynionych na użytkowaną rzecz (art. 263 KC),

ZASTAW 1 rok – przedawnienie roszczenia zastawcy przeciwko zastawnikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy (art. 322 KC), 1 rok – przedawnienie roszczenia zastawnika przeciwko zastawcy o zwrot nakładów na zastawioną rzecz (art. 322 KC).

UMOWA PRZEDWSTĘPNA 1 rok – przedawnienie roszczenia z umowy przedwstępnej (np. o zawarcie umowy przyrzeczonej), przy czym jako termin początkowy bierze się termin, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta (art. 390 § 3 KC),

SZKODA 3 lata – przedawnienie roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, przy czym termin ten liczy się od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do naprawienia szkody; roszczenie to przedawnia się jednak nie później niż 10 lat od chwili wyrządzenia szkody, * w przypadku szkody wynikłej z przestępstwa, roszczenie o jej naprawienie przedawnia się po 20 latach, bez względu na moment, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o zobowiązanym do naprawienia szkody, * w przypadku szkody wyrządzonej małoletniemu, przedawnienie roszczenia nie może nastąpić wcześniej niż po 2 latach od uzyskania przez poszkodowanego pełnoletności, (art. 442[1] KC)

SPRZEDAŻ RZECZY I PRAW 2 lata – przedawnienie roszczeń przedsiębiorcy, rzemieślnika oraz prowadzącego gospodarstwo rolne (przy sprzedaży płodów rolnych i leśnych) – art. 554 KC, 1 rok – przedawnienie roszczeń sprzedawcy o dopłatę różnicy ceny wynikające z przepisów o cenie sztywnej, minimalnej i wynikowej (art. 541 KC), 1 rok – przedawnienie roszczenia kupującego o zwrot nadpłaty wynikającej z przepisów o cenie sztywnej, maksymalnej i wynikowej (art. 541 KC),

KONTRAKTACJA 2 lata – przedawnienie roszczeń producenta i kontraktującego, przy czym termin liczony jest od dnia spełnienia świadczenia przez producenta, a jeśli producent świadczenia nie spełnił – od dnia, w którym świadczenie producenta winno być spełnione (art. 624 KC), UMOWA O DZIEŁO 2 lata – przedawnienie roszczeń wynikających z umowy o dzieło, przy czym okres 2-letni liczony jest od daty oddania dzieła, a jeśli dzieło nie zostało wydane – od dnia, w którym wg umowy powinno być oddane (art. 646 KC)

NAJEM 1 rok – przedawnienie roszczeń wynajmującego o naprawienie szkody z tytułu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy (art. 677 KC), 1 rok – przedawnienie roszczeń najemcy o zwrot nakładów na rzecz oraz o zwrot nadpłaconego czynszu (art. 677 KC), 3 lata – przedawnienie roszczenia wynajmującego o zapłatę czynszu (art. 118 KC),

UŻYCZENIE 1 rok – przedawnienie roszczenia użyczającego o naprawienie szkody za uszkodzenie lub pogorszenie rzeczy (art. 719 KC), 1 rok – przedawnienie roszczenia biorącego do używania o zwrot nakładów na rzecz oraz o naprawienie szkody poniesionej wskutek wad rzeczy (art. 719 KC),

POŻYCZKA 6 miesięcy – przedawnienie roszczenia biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki (art. 722 KC),

UMOWA RACHUNKU BANKOWEGO 2 lata – przedawnienie wszelkich roszczeń wynikających ze stosunku rachunku bankowego, z wyłączeniem roszczeń o zwrot wkładów oszczędnościowych (art. 731 KC),

UMOWA ZLECENIA 2 lata – przedawnienie roszczeń o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków przysługujące osobie, która stale lub w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa trudni się czynnościami danego rodzaju, 2 lata – przedawnienie roszczeń ww. osób z tytułu udzielonych im zaliczek, 2 lata – przedawnienie roszczeń z tytułu utrzymania, pielęgnowania, wychowania lub nauki, jeżeli przysługują osobom trudniącym się zawodowo takimi czynnościami albo osobom utrzymującym zakłady na ten cel przeznaczone (art. 751 KC)

UMOWA PRZEWOZU RZECZY I TOWARóW 1 rok – przedawnienie wszelkich roszczeń z umowy przewozu (art. 778, 792 KC), 6 miesięcy – przedawnienie roszczeń przysługujących przewoźnikowi przeciwko innym przewoźnikom, którzy uczestniczyli w przewozie przesyłki,

UMOWA SPEDYCJI 1 rok – przedawnienie wszelkich roszczeń z umowy spedycji (art. 803 KC), 6 miesięcy – przedawnienie roszczeń spedytora przeciwko przewoźnikom i innym spedytorom uczestniczącym w przewozie przesyłki (art. 804 KC),

UMOWA UBEZPIECZENIA 3 lata – przedawnienie roszczeń z umowy ubezpieczenia (art. 819 KC),

ROSZCZENIA ZWIĄZANE Z POBYTEM W HOTELU 6 miesięcy – przedawnienie roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych do hotelu lub podobnego zakładu; termin liczony jest od dnia dowiedzenia się o szkodzie, w każdym jednak razie roszczenie przedawnia się po roku czasu od zaprzestania korzystania z hotelu (art. 848 KC), 2 lata – przedawnienie roszczenia powstałego w zakresie działalności hoteli z tytułu należności za dostarczone mieszkanie, utrzymanie i usługi oraz z tytułu wydatków poniesionych na rzecz osób, które korzystają z usług takich przedsiębiorstw; w tym terminie przedawniają się także roszczenia przedsiębiorstw gastronomicznych (art. 851 KC),

UMOWA SKŁADU 1 rok – przedawnienie roszczeń z umowy składu (art. 859[9] KC),

PRZEKAZ 1 rok – przedawnienie roszczeń odbiorcy przeciwko przekazanemu, wynikające z przyjęcia przekazu (art. 921[2] § 3 KC)

SPADEK I ROSZCZENIA POKREWNE 5 lat – przedawnienie roszczeń z tytułu zapisu (art. 981 KC), 5 lata – przedawnienie roszczeń uprawnionego z tytułu zachowku (liczone od dnia ogłoszenia testamentu) – art. 1007 KC, 5 lata – przedawnienie roszczeń spadkobierców o zmniejszenie zapisów i poleceń (art. 1007 KC), 5 lata – przedawnienie roszczenia przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanej od spadkodawcy darowizny (art. 1007 KC).